Kimiau Assa'adah

کتاب کیمیاو اسعده امام غزالی را می توان به عنوان مرجع استفاده کرد

کتاب کیمیاو اسعده در میان مطالب خود به بحث در مورد طبیعت قلب و روح می پردازد.

در مورد سؤال شما که ماهیت قلب چیست، شرع جز در یک آیه به تفصیل آن را توضیح نمی دهد:

«و از تو درباره روح سؤال می کنند، بگو روح از شئون پروردگار من است».

(قص الاسراء [17]: 85).

چون روح بخشی از قدرت الهی است، یعنی از علم الامر (قدرت فرمان خداوند) خداوند متعال می فرماید:

«به یاد داشته باشید که تنها خداست که می‌آفریند و حکم می‌کند».

(قص الاعراف [7]: 54).

بنابراین انسان از یک سو جزء علم الخلق (فطرت خلقت) و از طرف دیگر جزء علم الامر است. هر چیزی که از نظر طول و عرض و مکانیسم اندازه گیری شود در علم الخلق آمده است[6]، اما قلب طول و ابعاد خاصی ندارد. بنابراین توزیع دریافت نکرد. اگر قابل تقسیم باشد مشمول علم الخلق می شود.

مثلاً از نظر احمق بودن، احمق و از نظر باهوش بودن، باهوش می شود. اما هر چیزی که شامل احمق و در عین حال باهوش باشد غیرممکن است. به عبارت دیگر جزء علم الامر است، زیرا در علم الامر اندازه گیری خاصی برای طول و عرض و اندازه وجود ندارد.

برخی از آنها فکر می کنند که روح قدیم است، پس اشتباه می کنند. برخی دیگر فکر می کنند که روح «ارد (طبیعت») است، بنابراین اشتباه می کنند، زیرا طبیعت هرگز به تنهایی نمی ایستد، بلکه از دیگران پیروی می کند.

پس روح منشأ فرزندان آدم است و قلب جایی است که آنها رشد می کنند. پس چگونه می تواند طبیعت باشد! گروهی می گویند که روح جسمی موقتی است، آنها نیز اشتباه می کنند، زیرا بدن جسمانی تقسیم می شود.

و روحی که به آن دل می خوانیم واسطه ای برای شناخت خداست. بنابراین نه جسم است و نه ماهیت، بلکه عنصری از ذات فرشته است.

شناخت نفس بسیار مشکل است [7]، زیرا دین کوچکترین راهی را ارائه نمی دهد. و دین مستلزم دانستن نیست، زیرا اصل دین اخلاص (مجاهده) است، در حالی که معرفت (دانش) نشانه هدایت است، چنانکه می فرماید:

«و كسانى كه در راه رضاى ما كوشش كنند، ما راههاى خود را به آنها نشان مى‏دهيم».

(قص العنکبوت [29]: 69).

و هر که مرادش نیست، در آن بحث نکند و جوهر روح را جستجو نکند. مبنای اصلی مجاهدت، شناخت لشکر دل است، زیرا اگر انسان ریزه کاری های نظامی را نداند، برای جهاد توجیه نمی شود.

[6] امام قهطوبی فرمودند که روح در زمره اشیاء KUN قرار نمی گیرد، یعنی روح خود حیات است، حیات و حیات ذات آن زنده است. روح در بدن موجودی مانند بدن نیست. (ر.ک؛ عطروف لمذهب صاحب نظر در تصوف؛ الکلباذی، ص 68، قطب علمی دارال، بیروت).

[7] فرمود: امام جنیدی بغدادی روح چیزی است که محدود به علم خداوند است و کسی آن را از مخلوقات او نمی فهمد. و شما مجاز به مقایسه آن با هیچ چیز نیستید.