Rak, saraton kasalliklari paydo bo'lishi sabablari, oldini olish va davolash
Onkologiya (yun onkos - shish, o'sma va ... logiya) - tibbiy-biologik fan; odam, hayvon va o'simliklarda onkogenezni nazariy, eksperimental va klinik jihatdan o'rganadi va o'smalarni aniqlash, davolash hamda oldini olish usullarini ishlab chiqadi. Experimental va klinik Onkologiya farq qilinadi. Onkologiya 20-ekperimen eksperimen tibbiyot yutuqlari (o'sma hujayralarini ko'chirib o'tkazish, keyinchalik esa tashqaridan ta'sir etib, hayvonlarda o'smalar hosil qilish) asosida shakllandi. O'smalar insoniyatga juda kadimdan ma'lum (Gippokrat, K. Galen), tidak dapat menolong orang lain untuk mengalahkan Misr, Xitoy dan Hindistan. Onkologiya ning rivojlanishida, ayniqsa, Gippokrat, Ibn Sino, nemis olimi R.
Virxov, rus olimlari M. A. Novinskiy, N. N. Petrov va boshqalarning xizmatlari katta. Onkologiya eksperimental (MA Novinskiy asarlaridan boshlangan, 1876) va nazariy Onkologiya da o'sma hosil qiluvchi omil turiga qarab 3 asosiy yo'nalish: virus Onkologiya si (fransuz olimi A. Borrel, 1903, amerikalik olim FP Raus, 1911), kimyoviy O. (yapon olimlari K. Yamagiva va K. Itikava, 1915) va radiatsion Onkologiya (fransuz olimi A. Lakassan, 1932) va boshqa shakllandi. Rus olimi L. A. Zilber o'smalarning virus-genetik nazariyasini ishlab chikdi. Klinik Onkologiya dalam jadal rivojlanishi xirurgiya, radiologiya, kimyoterapiya, immunologiyaning muvaffaqiyatlari bilan bog'liq. Gippokrat xavfli o'smalar kelib chiqishida tashqi omillarga alohida ahamiyat bergan, bunda u bemorga ruhiy va jisman sifatlarini mujassamlashtirgan xrlda, har biriga xos (individual) yon-doshish kerakligini aytgan.
Abu Ali ibn Sino "Tib qonunlari" kitobida o'zining shaxsiy eksperimental va klinik tajribalari bilan birga o'smalarning kelib chiqishi, belgilari, ularni taniy olish va davolash usullarini qam bayon qilgan.
R. Virxovning hujayra patologiyasi nazariyasi tibbiyot, jumladan, Onkologiya tarixida keskin burilish yasadi.
Experimental Onkologiya ning asoschisi M. A. Novinskiy dunyoda birinchi bo'lib hayvonlarda xavfli o'smalarni biridanbiriga ko'chirib o'tkazib, o'smalarning experimental shtammlarini hosil qilish uchun yo'l ochdi. N. N. Petrovning nazariy va amaliy Onkologiya ga qo'shgan hissasi ulkan. Membongkar "O'smalar xaqida umumiy ta'limot" (1910) monografiyasi Onkologiya tarixida shifokor-onkologlarning ilk dasturi bo'lib qoldi va o'smalar haqidagi bilimlarning keng tarqalishiga olib keldi.
O'smalar, blastomalar - organizmdagi o'zgargan va o'zining odatdagi shakli hamda funksiyasini yo'qotgan (sifati buzilgan) hujayralardan iborat to'qimalarning zo'r berib o'sib ketishi. O'sma hujayralari O'.ga sababchi omillar to'xtagandan keyin ham ko'payaveradi.
O'smalarni onkologiya fani o'rganadi. Xavfsiz (yetilgan) va xavfli (yetilmagan) O'smalar farq qilinadi. Xavfsiz O'smalar atrofdagi to'qimani itaradi, suradi, ba'zan siqib qo'yadi, lekin ularni yemirmaydi. Xavfli O'smalar tez rivojlanib, boshqa to'qimalarga o'sib kirib, ularni yemiradi; bunda qon tomirlarga ham shikast yetadi. Jika anda mempunyai masalah, anda akan mendapati bahawa anda tidak akan menyalahi undang-undang. Natijada O'smalarning ikkilamchi tugunlari - metastazlar hosil bo'ladi, ya'ni O'smalar tarqalib ketadi. O'smalar butunlay olib tashlanmasa, qaytadan o'sib chiqadi (retsidiv beradi). Xavfsiz O'smalar metastaz bermaydi (tarqalmaydi), ammo paydo bo'lgan joyiga ko'ra hayot uchun xavfli bo'lishi (mas, miyada yoki nafas va hazm yo'llarida bo'lsa, ularni siqib, ezib qo'yishi), shuningdek, uning bir qismi kesib tashlansa, qayta o'sishi mumkin. O'smalar ning metastaz berishbermasligi va metastaz berish tezligi organizmning immunobiologik holatiga bog'liq.