Dünya tarihi

İnsanlık tarihi

İnsanlık tarihi, insanlığın geçmişinin tasviridir. Arkeoloji, antropoloji, genetik, dilbilim, epigrafi, filoloji, paleografi ve diğer disiplinler ile yazının icadından bu yana kayıtlı tarih, ikincil kaynaklar ve araştırmalar yoluyla incelenir.

İnsanlık tarihi, Paleolitik Çağ'dan (Eski Taş Devri) başlayıp, ardından Neolitik Çağ'ın (Cilalı Taş Devri) takip ettiği tarih öncesine dayanıyordu. Neolitik Çağ, Yakın Doğu'nun Bereketli Hilal'inde, tarım devriminin MÖ 10.000 ila 5.000 yılları arasında başladığına tanık oldu. Bu dönemde insanlar, sistematik bitki ve hayvan yetiştiriciliğine başladı. Tarım ilerledikçe çoğu insan, göçebelikten yerleşik bir yaşam tarzına geçiş yaptı ve genellikle çiftçi olarak kalıcı yerleşkelerde yaşamaya başladı. Çiftçiliğin sağladığı göreceli güvenlik ve artan üretkenlik, insan toplulukların ulaşımdaki gelişmelerle birlikte giderek daha büyük birimlere genişlemesini sağladı.

Tarih öncesi ya da sonrası fark etmeksizin, ilk insanların her zaman güvenilir içme suyu kaynaklarına yakın olmaları gerekiyordu. Yerleşkeler MÖ 4.000 kadar erken bir zamanda İran'da, Mezopotamya'da, İndus Nehri vadisinde, Mısır'ın Nil Nehri kıyılarında ve Hindistan ile Çin'in nehirleri boyunca gelişti. Çiftçilik geliştikçe, tahıl tarımı daha sofistike bir hâle geldi ve büyüme mevsimleri arasında yiyecek depolamak için bir iş bölümüne yol açtı. İş bölümleri, boş zamanı olan bir üst sınıfın yükselmesine ve uygarlığın temelini oluşturan şehirlerin gelişmesine yol açtı. Toplumların bu artan karmaşıklığı, muhasebe ve yazı sistemlerini gerekli kıldı.

Yerleşim yerleri ve tarımın gelişimi, insanların yaşam kalitesi üzerinde doğrudan bir etkiye neden oldu ve nüfus yoğunluğunda ciddi artışa yol açtı. Dünya nüfusu ilk uygarlıkların zamanında yaklaşık 20 milyonken zamanla 200 milyona kadar arttı. O dönemde Han Hanedanlığı'nın yönetimi altındaki Çin'de yaklaşık 50 milyon kişi yaşarken, Atlantik kıyılarından Pers sınırına kadar uzanan Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altında da buna yakın bir nüfus vardı. Ayrıca uzun ticaret yolları Avrupa, Hindistan ve Çin gibi yerleri birbirine bağladı ve şehirler önemli ölçüde büyüdü.

Medeniyetlerin gelişmesiyle birlikte Antik Çağ (MÖ 3000'den MS 500'e kadar uzanır), bazı imparatorlukların yükselişine ve düşüşüne tanık oldu. Klasik dönem sonrası tarih (Orta Çağ, MS 500 – 1500 arası); Hristiyanlığın yükselişine, Orta Doğu'da İslam'ın doğuşuna ve yayılmasına, İslam'ın Altın Çağı'na (y. 750'den 15. yüzyılın sonlarına kadar) ve Avrupa Rönesansı'na şahit oldu. Orta Çağ'ın sonu, Bilim Devrimi'ne öncülük etti. Bazen "Avrupa Çağı" ve "İslam'ın Barut Çağı" olarak anılan Erken Modern Dönem (Yeni Çağ), 1500'den 1800'e kadarki dönemi ve Aydınlanma Çağı ve Coğrafi Keşifler gibi radikal olguları içeriyordu. 18. yüzyıla gelindiğinde bilgi–teknoloji birikimi, Sanayi Devrimi'ni meydana getiren kritik bir yoğunluğa ulaştı ve 1800'lü yıllarda başlayıp günümüze kadar devam eden Geç Modern Dönem'i (Yakın Çağ) başlattı.

Bu tarihsel dönemlendirme planı; Eski Dünya tarihi, özellikle Avrupa ve Akdeniz için geliştirilmiştir ve en iyi şekilde bu dönem için geçerlidir. Eski Çin ve eski Hindistan da dâhil olmak üzere bu bölgenin dışında, tarihî zaman çizelgeleri farklı şekilde gelişti. Bununla birlikte, 18. yüzyılda, yaygın dünya ticareti ve sömürgeleştirme nedeniyle çoğu medeniyetin tarihi, "küreselleşme" olarak bilinen bir süreçle önemli ölçüde iç içe geçmiş bir hâle geldi. Son 250 yılda nüfus artış oranları, bilgi, teknoloji, iletişim, ticaret, silahların yıkıcılığı ve çevresel bozulma gibi faaliyetler büyük ölçüde hızlandı ve şu anda gezegenin insan topluluklarının karşı karşıya olduğu benzeri görülmemiş fırsatlar ve tehlikeler yarattı.