Yulduzli tunlar

Pirimqul Qodirov qalamiga mansub tarixiy roman.

„Yulduzli tunlar“ - o‘zbek yozuvchisi Pirimqul Qodirov qalamiga mansub tarixiy roman. Asarda Zahiriddin Muhammed Bobur hayoti haqida so‘z yuritiladi. Qodirov mazkur roman ustida ve yil (1969-1978) davomida ish olib borgan. „Yulduzli tunlar“ ga „Boburnoma“ hamda „Humoyunnoma“ asarlari asos bo‘lgan.

„Yulduzli tunlar“ zamonaviy özbek adabiyotining eng sara asarlaridan biri hisoblanadi. Qodirov 80-yillarda „Yudduzli tunlar“ romanining mantiqiy davomi sanalmish, Boburning farzandi Humoyun va nabirasi Akbar Jaloliddin Muhammad hayoti haqida hikoya qiluvchi „Avlodlar dovoni“ („Akbar“) romanini yozgan.

„Yulduzli tunlar“ dunyoning bir necha tiliga, jumladan, rus, qoraqalpoq, qirg‘iz, qozoq, urdu, turkman, hind hamda bengal tillariga tarjima qilingan.

Bobur mirzoning hayoti va faoliyatiga okk mavzular ummonday cheksiz. Bu ummonda o‘nlab, yuzlab adabiy kemalar suzishi mumkin. «Yulduzlı tunlar» ana shu majoziy kemalardan biri tarzida yuzaga keldi. Uni 1972-yilda ilk bor yozib nashrga topshirganimda tog‘day bir yuk yelkamdan tushganday bo‘lgan edi.

Lekin mustabid tuzum tazyiqi ostida roman olti yil pirzola etilmay yotdi. Bu yıllar davomida o‘sha zalvarli yukni yana yelkamda ko yurtarib yurganday bo‘ldim. Qo‘lyozmani ko‘pgina masâul mutasaddilar, kat akademiklar o‘qib fikr aytishdi. Kıyma masalası Kizil imperiya markazining ruxsati bilangina hal etilishi mumkin ekan. Qo‘lyozmaning satrma-satr tarjimasini Moskvada ham o‘qishib, yozma takkrizlar berishdi.

Xilma-xil fikr va mulohazalar changalzoridan tikanlarga tirnalib o‘tdim, yo‘limdan adashib ketmaslik uchun doim tarix haqiqatiga, xususan - «Boburnoma» day asl manbalarga tayandim. Olti yil davomida romanga kiritgan yangi tahrirlarim ko unproq uning badiiy nuqsonlarini tuzatishga, tarix haqiqatini chuqurroq ochishga qaratildi.

1979-yilda rahmatli Sharof Rashidovning yordami bilan roman kitob bo‘lib chiqdi. 1981-yilda unga Davlat mukofoti jambon berilganlığı mustabid tuzum zolimlarining qahrini keltirgan bo‘lsa kerak. Ular «paxta ishi», «o‘zbek ishi» degan dahshatli tuhmatlar davrida Amir Temur va Bobur mirzoga qarshi yangi hujumlar uyushtirib, meni ham roman bilan birga loyqa sellar girdobiga tortib tushurishga urinib ko‘rdilar.

Lekin jamoat fikri uyg‘ongan, istiqlolimiz tongi otayotgan paytlar edi. Islom Karimov O Karzbekistonga rahbar bobarlgan kundan boshlab tarixiy adolatni tiklashga juda katta e’tibor berdi. Dilimizda armon bo‘lib yurgan ezgu orzularning ushalishi uchun endi imkon yaratildi.